Większość postępowań, w których niewłaściwe, łamiące prawo lub zasady współżycia społecznego zachowanie dotyczy osoby przed ukończeniem 18 lat, odbywa się przed sądami rodzinnymi, które są wydziałami sądów rejonowych. Zgodnie z przepisem art. 3 § 2 ustawy „W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego”.
W ocenie ewentualnej odpowiedzialności i ustaleniu decyzji o dalszym postępowaniu przepis ten uwzględnia więc stopień rozwoju, w tym psychicznego. Sąd, ustalając dalsze postępowanie w sprawie nieletniego według ww. ustawy, ma „kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego”.
O powołaniu biegłego psychologa lub psychiatry każdorazowo decyduje sąd. Jest możliwe wykonanie takiej opinii poza decyzją sądu, jednak to ostatecznie sąd decyduje o ewentualnym wzięciu jej pod uwagę w ocenie przyczyn czynu nieletniego sprawcy. Ze względu na małą ilość lekarzy specjalistów psychiatrii dzieci i młodzieży sąd może mieć trudności, aby znaleźć biegłego w tej dziedzinie. Jako przykład można podać duże województwo małopolskie, w którym nie ma ani jednego lekarza czy psychologa z tą specjalizacją na liście biegłych sądowych.