FASD
i ADHD

Choć zaburzenia uwagi i hiperaktywność są często obserwowane wśród dzieci z FASD i istnieje u nich wyższe ryzyko wystąpienia ADHD, badania oceniające obie grupy wskazują na występowanie istotnych różnic w ich profilach neurobehawioralnych.

              Co prawda z perspektywy rodziców i nauczycieli obie grupy dzieci są bardzo podobne pod względem zdolności uwagowych, komunikacyjnych i adaptacyjnych, to badania wskazują na występowanie istotnych różnic w funkcjonowaniu poszczególnych domen poznawczych.

              W obszarze uwagi dzieci z ADHD mają większe trudności w skupieniu i podtrzymywaniu uwagi na zadaniu, natomiast u dzieci z FASD większe problemy dotyczą aspektu kodowania i przerzutności uwagi. Będzie to oznaczało, że dziecko z FASD nawet jeśli odpowiednio skoncentruje się na zadaniu, to trudności w obszarze zakodowania istotnych informacji i manipulowania nimi „w myślach” będzie utrudniało prawidłowe rozwiązanie problemu. Uwaga dziecka z FASD nie jest na tyle elastyczna, aby swobodnie „obracać w głowie” kilkoma porcjami informacji, nawet jeśli dziecko prawidłowo utrzymuje uwagę na zadaniu. Będzie to widoczne w sytuacjach, gdy rozwiązanie problemu będzie wymagało kilku kroków, a uwagę trzeba będzie przerzucać z jednego na drugi.

             Różnice między dziećmi z FASD i ADHD widoczne są również w obszarze zapamiętywania informacji werbalnych. Podobnie jak w przypadku uwagi, tutaj również dzieci z FASD mają przede wszystkim problemy z kodowaniem usłyszanych słów. Z kolei u dzieci z ADHD problem będzie dotyczył skutecznego wydobywania słów z pamięci. W takiej sytuacji dziecko z FASD będzie potrzebowało przede wszystkim opracowania strategii na początkowym etapie zapamiętywania informacji werbalnej, tak aby skutecznie zakodowała się w pamięci. Z kolei dziecko z ADHD potrzebuje wskazówek, jak skutecznie wydobyć informację, która w pamięci jest, ale ma się do niej utrudniony dostęp.

            W obszarze zdolności matematycznych, przyjmuje się, że u dzieci z ADHD problemy wynikają bardziej z ogólnego osłabienia funkcji poznawczych istotnych w nabywaniu wiedzy szkolnej, natomiast u dzieci z FASD jest to bardziej związane ze specyficznymi trudnościami w przetwarzaniu liczb. Pojęcie liczby i ilości jest dla dziecka z FASD trudne do wyobrażenia ze względu na ich abstrakcyjność. Wykonywanie działań takich jak dodawanie czy odejmowanie idzie zdecydowanie lepiej, gdy prezentowane jest na konkretnych przedmiotach (koraliki, klocki itp.).

            Badania dotyczące zachowań adaptacyjnych u dzieci z FASD i ADHD również wskazują na występowanie pewnych różnic między tymi grupami. Poprzez zachowania adaptacyjne rozumiemy zdolność do prawidłowego i dostosowanego do wieku spełniania oczekiwań w zakresie samodzielności, ponoszenia odpowiedzialności, wypełniania codziennych zadań i adaptowania się do zmian.

            W porównaniu do dzieci z ADHD, dzieci z FASD gorzej wypadają w zakresie rozpoznawania i przetwarzania emocji i radzeniu sobie w czynnościach codziennych. W porównaniu do dzieci bez zaburzeń, dzieci z ADHD i FASD słabiej sobie radzą z umiejętnościami socjalizacyjnymi, czyli nabywaniem norm, przyswajaniem systemu wartości i wzorców zachowań. Natomiast o ile wśród dzieci z ADHD zarówno zdolności adaptacyjne, jak i socjalizacyjne poprawiają się z wiekiem, u dzieci z FASD te zdolności mogą się pogarszać im są starsze. Prawdopodobnie jest to związane z faktem, że wraz z wiekiem sytuacje społeczne, w które się angażujemy są coraz bardziej złożone i wymagające. Z tego powodu istotne jest, aby od najmłodszych lat kłaść duży nacisk na rozwój zachowań społecznych u dzieci z FASD poprzez treningi umiejętności społecznych i komunikacyjnych.

            Obserwując dzieci z ADHD i FASD możemy zauważyć wiele podobieństw w zakresie ich codziennego funkcjonowania, natomiast należy pamiętać, że biorąc pod uwagę poszczególne funkcje poznawcze ich profile neurobehawioralne różnią się istotnie. Jest to ważne zwłaszcza w kontekście doboru oddziaływań terapeutycznych. Dzieci z ADHD i FASD mają różne potrzeby i mogą reagować w różny sposób na proponowane działania zaradcze. Dotyczy to również doboru farmakoterapii, która jak pokazują badania, może powodować odmienne skutki u dzieci z FASD a z ADHD.

Literatura:

1. Crocker, N.,Vaurio, L., Riley, E. P.,&Mattson, S.N. (2009). Comparison of adaptive behavior in children with heavy prenatal alcohol exposure or attention-deficit/hyperactivity disorder. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 33(11), 2015–2023.
2. Crocker, N., Vaurio, L., Riley, E. P., & Mattson, S. N. (2011). Comparison of verbal learning and memory in children with heavy prenatal alcohol exposure or attention-deficit/hyperactivity disorder. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, in press.
3. Jacobson, J. L., Dodge, N. C., Burden, M. J., Klorman, R., & Jacobson, S. W. (2011). Number processing in adolescents with prenatal alcohol exposure and ADHD: Differences in the neurobehavioral phenotype. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 35(3), 431–442
4. Jacobson, J. L., Dodge, N. C., Burden, M. J., Klorman, R., & Jacobson, S. W. (2011). Number processing in adolescents with prenatal alcohol exposure and ADHD: Differences in the neurobehavioral phenotype. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 35(3), 431–442
5. Mattson SN, Crocker N, Nguyen TT. Fetal alcohol spectrum disorders: neuropsychological and behavioral features. Neuropsychology Review. 2011;21(2):81-101. doi:10.1007/s11065-011-9167-9.
6. Nanson, J. L., & Hiscock, M. (1990). Attention deficits in children exposed to alcohol prenatally. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 14(5), 656–661.