Prawidłowy rozwój mowy jest kluczem do wiedzy i ważnym czynnikiem kształtującym osobowość. Dzięki niemu człowiek ma możliwość komunikowania się z otoczeniem, nawiązywania kontaktów społecznych, wyrażania swoich opinii, sądów i uczuć. Jeśli więc proces rozwoju mowy dziecka przebiega prawidłowo, to prawidłowy staje się też proces myślenia, zaburzenia rozwoju mowy nie pozostają bez wpływu na jakość myślenia.

Wśród sprawności, które dzieci rozwijają, na plan pierwszy wysuwają się sprawności językowe. Na początku rozwoju mowa towarzyszy wszystkim czynnościom dziecka. Stanowi cenną wskazówkę dla dorosłego; na tej podstawie „może on stwierdzić, czy dziecko rozumuje we właściwym kierunku i czy uczy się tego, co trzeba”(Gruszczyk- Kolczyńska,  Zielińska:1997:9).

Podobnie jak zespoły związane z anomaliami budowy czaszki, zaburzeniami słuchu i niedorozwojem umysłowym, FASD charakteryzuje się także patologicznym rozwojem mowy.

Wsród czynników zaburzających rozwój mowy na czoło wysuwają się zaburzenia słyszenia.  U dzieci z FASD mogą manifestować się jako trudność w rozumieniu potocznej mowy, w różnicowaniu fonemów, wychwytywaniu i zamianie sekwencji dźwięków. Przy osłabieniu pamięci krótkotrwałej pojawiają się trudności wynikające z trudności zapamiętania i zrozumienia sensu –  dziecko czyta zdanie i zanim zrozumie, już zapomina. Jeśli przyswajanie bodźców drogą wzrokową i słuchową jest zaburzone do mózgu dociera mniej informacji. Mając problemy z przetwarzaniem informacji dziecko napotyka na wiele trudności, m.in.: nieświadomość tego, co dzieje się wokół, niezrozumienie sytuacji, trudność z czytaniem, trudności w rozumieniu pojęć matematycznych, niezdolność do uczenia się z książki, brak zdolności do obserwowania i reagowania na zmiany wyrazu twarzy, co z kolei prowadzi do upośledzenia w kontaktach społecznych, trudności z zapamiętywaniem tego, co się widziało, słaba zdolność do przywoływania informacji, trudność z przepisywaniem treści z tablicy lub z książki, niezorganizowanie, trudność w dostrzeganiu różnic, spóźnianie się, brak poczucia czasu i zrozumienia jego mechanizmu.

Jakość i tempo nabywania przez dziecko z FASD umiejętności słownego komunikowania się jest warunkowane i również niestety ograniczane przez specyficzne dla tej grupy problemy rozwojowe.  Mowa tu m.in. o jakości funkcjonowania społecznego. Powoduje to, że dzieci te muszą być objęte terapią  holistyczną, dzięki której można niwelować problemy zdrowotne,  emocjonalne, społeczne, percepcyjne i komunikacyjne – również jeśli chodzi o nabywanie i doskonalenie umiejętności porozumiewania się werbalnego.

Trudności w formowaniu się procesów poznawczych są konsekwencją zakłócenia procesu nabywania języka jako narzędzia opisywania i rozumienia świata oraz formowania się tożsamości. Takie rozumienie problemu wymusza kierunek pracy terapeutycznej – to język reguluje zachowanie człowieka, stąd terapia logopedyczna, rozumiana jako kształtowanie kompetencji językowej i kulturowej, winna stanowić główny nurt pracy, który może, a nawet powinien być wzbogacony innymi metodami, dobranymi do potrzeb i możliwości konkretnego dziecka. Brak systemu językowego nie pozwala tym dzieciom zdobywać wiedzy o świecie, ucząc się języka, dziecko uczy się poznawać i rozumieć świat. Badania potwierdzają fakt, że posługiwanie się językiem pisanym może być czynnikiem modyfikującym mózgową organizację funkcji językowych, dlatego też nauka czytania jest bardzo istotnym elementem terapii wszystkich dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej (Cieszyńska:2001).Stąd obligatoryjnym w programie terapeutycznym winien być kanon kształtowania systemu językowego – od minimum semantycznego, fleksyjnego i syntaktycznego do pełnego języka.

Rozwój mowy dziecka nie jest procesem izolowanym  – odbywa się w korelacji z  doskonaleniem się funkcji percepcyjnych, pamięci, procesów integracji sensorycznej a także rozwojem emocjonalnym i społecznym dziecka.

Literatura:

Cieszyńska J., 2001, Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji, Kraków

Gruszczyk- Kolczyńska E.,  Zielińska E., 1997, Dzięcięca matematyka, WSiP, Warszawa

Pawłowska-Jaroń H., 2014, Rozwój mowy dziecka w świetle teratogennego wpływu alkoholu na jego rozwój pre- i postnatalny, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii / red. nauk.: S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk : Harmonia Universalis, s. 331-358