Czy FASD
to częsty problem

Częstość występowania FASD na świecie i w poszczególnych krajach stanowi przedmiot zainteresowania badaczy od dawna.  Przeprowadzenie odpowiednich badań jest jednak trudne, a dostępne dane nie zawsze można ze sobą porównać.  Rozpoznanie z kręgu FASD stawiane jest na podstawie kryteriów diagnostycznych, nie są znane żadne biologiczne markery (np. wyniki badań krwi lub badań obrazowych), które pozwalałyby na postawienie obiektywnego i bezdyskusyjnego rozpoznania.

Badania epidemiologiczne, mające na celu ustalenie częstości występowania FASD oparte są na tych samych systemach diagnostycznych, które wykorzystywane są w pracy klinicznej. Wszystkie dostępne kryteria diagnostyczne opierają się, w przypadku niektórych rozpoznań (pFAS, ARND) na informacjach dotyczących narażenia na alkohol w życiu płodowym płynących od matki biologicznej lub jej otoczenia. Uzyskanie tej informacji jest często niemożliwe w wieku, gdy stawiane jest rozpoznanie (śmierć matki, utrata kontaktu) lub utrudnione (niechęć i obawa przed ujawnieniem informacji). Wspomniane przyczyny sprawiają, że wyniki badań epidemiologicznych dotyczących częstości występowania FASD należy interpretować z ostrożnością, zakładając, że faktyczna częstość zjawiska może być większa niż dostępne dane.

Co wiemy?

Na świecie sumaryczna częstość występowania FASD szacowana jest na 22.77/1000 osób, wartość ta jednak nie pochodzi z badań epidemiologicznych, a została obliczona na podstawie dostępnych danych dotyczących deklarowanego spożycia alkoholu w poszczególnych krajach. Najbardziej aktualne dane opublikowane przez Profesora Philppa May’a z zespołem wskazują, że częstość występowania FASD w Stanach Zjednoczonych wynosi od 11,3 do 50.00/1000 osób. Biorąc pod uwagę sposób w jaki zaprojektowane zostało badanie (zróżnicowanie badanych regionów i społeczności pod względem zamożności, poziomu wykształcenia, pochodzenia), jak również fakt, że w skład zespołu wchodzili światowi eksperci, można pokusić się o stwierdzenie, że FASD może występować z podobną częstością w innych krajach tzw. rozwiniętych. W Kanadzie, częstość występowania zjawiska określana jest jako: FAS 4.20 /1000 osób urodzeń, zaś FASD na 32.66/ 1000 osób,  jednak w regionach zamieszkanych przez rdzennych mieszkańców wskaźniki te są znacznie wyższe (FASD 656.86/1000 osób). Dane płynące z Australii wskazują na częstość FASD wynoszącą FAS 7.87/1000 osób, pFAS 94.49/ 1000 osób, a Aborygeni są grupą zwiększonego ryzyka pod względem zaburzeń z kręgu FASD. Znaczna częstość występowania FASD obserwowana jest w Republice Południowej Afryki (FAS 100.00/ 1000 osób, pFAS 75.00/1000 osób). Ze względów kulturowych w krajach muzułmańskich obserwuje się bardzo małą częstość występowania FASD (Iran 0,1/1000 osób).  Nie posiadamy wielu danych dotyczących występowania zjawiska w krajach europejskich. We Włoszech, Profesor Philippe May z zespołem. określili występowanie FAS na 8.20/1000 osób, pFAS 36.89/ 1000 osób, ARND 1.02/ 1000 osób i ARBD 1.02/1000 osób, całościowo: FASD 47.13/1000 osób.  Dane płynące z Chorwacji wskazują na częstość: FAS 16.99/ 1000 osób, pFAS 49.76/ 1000 osób wśród dzieci zamieszkałych na wsi oraz FAS 6.44/1000 osób, pFAS 34.33/1000 osób wśród dzieci miejskich.

Jak jest w Polsce?

W jedynym dotychczas przeprowadzonym w naszym kraju badaniu (projekt Alicja) oszacowano, że w Polsce częstość FASD wynosi co najmniej 20/1000 osób, w tym: u 4/1000 osób stwierdza się FAS, u 8/1000 pFAS i 8/1000 ARND.  Jak przyznają autorzy, ze względu na znaczne trudności w przeprowadzeniu badania wpływające na jego ostateczny wynik udało się ustalić jedynie dolną granicę występowania FASD. Jednocześnie, dostępne dane wskazują, że 15-39% Polek w trakcie ciąży deklaruje spożywania pewnych ilości alkoholu.

FASD, a inne choroby

FASD uważany jest za wiodącą przyczynę niepełnosprawności intelektualnej w krajach rozwiniętych, a częstość jego występowania przekracza bardziej utrwalone w społecznej świadomości jednostki chorobowe takie jak np. Zespół Downa.

(infografika)

Co najważniejsze, FASD można w 100% zapobiec zachowując abstynencję w czasie ciąży.

Literatura:

1. Popova S, Lange S, Shield K, et al. Comorbidity of fetal alcohol spectrum disorder : a systematic review and meta-analysis. 2016;387. doi:10.1016/S0140-6736(15)01345-8
2. May PA, Chambers CD, Kalberg WO, et al. Prevalence of Fetal Alcohol Spectrum Disorders in 4 US Communities. JAMA. 2018;319(5):474. doi:10.1001/jama.2017.21896
3. Thanh NX, Jonsson E. Life Expectancy of People with Fetal Alcohol Syndrome. J Popul Ther Clin Pharmacol. 2016;23(1):e53-9.
4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26962962. Accessed October 7, 2018.
5. Rojas EY, Gretton HM. Background, offence characteristics, and criminal outcomes of Aboriginal youth who sexually offend: a closer look at Aboriginal youth intervention needs. Sex Abuse. 2007;19(3):257-283. doi:10.1177/107906320701900306
6. Fitzpatrick JP, Latimer J, Carter M, et al. Prevalence of fetal alcohol syndrome in a population-based sample of children living in remote Australia: the Lililwan Project. J Paediatr Child Health. 2015;51(4):450-457. doi:10.1111/jpc.12814
7. Olivier L, Urban M, Chersich M, Temmerman M, Viljoen D. Burden of fetal alcohol syndrome in a rural West Coast area of South Africa. South African Med J. 2013;103(6):402. doi:10.7196/SAMJ.6249
8. May PA, Fiorentino D, Phillip Gossage J, et al. Epidemiology of FASD in a province in Italy: Prevalence and characteristics of children in a random sample of schools. Alcohol Clin Exp Res. 2006;30(9):1562-1575. doi:10.1111/j.1530-0277.2006.00188.x
9. Petković G, Barišić I. Prevalence of fetal alcohol syndrome and maternal characteristics in a sample of schoolchildren from a rural province of Croatia. Int J Environ Res Public Health. 2013;10(4):1547-1561. doi:10.3390/ijerph10041547
10. Petković G, Barisić I. FAS prevalence in a sample of urban schoolchildren in Croatia. Reprod Toxicol. 2010;29(2):237-241. doi:10.1016/j.reprotox.2009.11.006
11. Okulicz-Kozaryn K, Terlikowska J, Brzózka K, Borkowska M. Prevention and intervention for FASD in Poland. J Pediatr Neuropsychol. 2017;(1993). doi:10.1007/s40817-016-0025-9