Rodzina to podstawowe środowisko naturalne w którym dziecko powinno przejść wszystkie etapy rozwoju społecznego, psychicznego oraz emocjonalnego. Rodzina  poprzez proces socjalizacji przygotowuje go do życia w społeczeństwie, dostarcza wzorów właściwego funkcjonowania, kształtuje system wartości oraz pomaga rozwijać więzi z najbliższymi. Kluczem do zrozumienia funkcjonowania dzieci z FASD jest świadomość, że są one nie tylko dziećmi pochodzącymi ze środowisk osób uzależnionych od alkoholu, ale że mogą praktycznie pojawić w każdej rodzinie, w której matka spożywała alkohol będąc w ciąży.

Właściwie prowadzona praca z dzieckiem z FASD może pomóc w ograniczaniu i eliminowaniu zaburzeń rozwojowych, głównie wtórnych, czyli tych które utrudniają dziecku codzienne funkcjonowanie w różnych wymiarach – od indywidualnego po szeroko rozumiany wymiar społeczny. Praca ta jest możliwa w przypadku gdy dziecko przebywa przez dłuższy czas w stabilnym wychowawczo środowisku domowym, które zaspokaja wszystkie podstawowe potrzeby życiowe. Działania z tym związane mogą skutecznie podejmować rodzice biologiczni, rodzice adopcyjni czy opiekunowie zastępczy, ponieważ to od ich wyczucia, empatii, doświadczenia, zaangażowania i konsekwencji w działaniach zależy skuteczność  oddziaływań na dziecko obciążone FASD.

W pracy z dzieckiem z FASD możemy stosować różnorodne strategie, które mogą wywoływać pożądane zmiany w funkcjonowaniu dziecka. Główne strategie organizacyjne  pracy z dziećmi i młodzieżą z FASD powinny uwzględniać:

• jasny, konkretny, prosty język, poparty wskazówkami wizualnymi;
• spójność komunikatów z nagrodami i stosowanymi procedurami;
• przygotowanie wskazówek i zasad;
• wdrażanie i trzymanie się rutynowych działań;
• zapewnienie struktury i stałego nadzoru;
• wykorzystania prostych technik nauczania, które wyzwalają koncentracje dziecka i bazują na jego mocnych stronach uwzględniających interes wieku rozwojowego[1].

Dzieci z FASD swoim zachowaniem nieadekwatnym do wielu sytuacji życia codziennego mogą sprawiać rodzicom i opiekunom szereg problemów. Stąd konieczność zrozumienia efektów poszczególnych strategii i możliwości ich zastosowania w danym przypadku czy okoliczności. Ważne w tym wszystkim jest, aby rodzice i opiekunowie zwracali szczególną uwagę na relacje w kontaktach z dzieckiem z FASD. Marek Banach wymienia wśród nich następujące czynniki:

• zrozumienie sposobu funkcjonowania dziecka;
• poznanie jego silnych i słabych stron;
• umiejętność interpretacji zaobserwowanych zachowań;
• koncentrowanie się na zmianach w środowisku aby zapewnić stabilność i stałość;
• koncentracja na zachowaniach dziecka, ich rozumienie i podejmowanie decyzji na poziomie funkcjonalnym danego dziecka;
• zachowanie elastyczności w działaniu;
• zapewnienie kreatywności w działaniach swoich i dziecka[2].

Dlatego biorąc pod uwagę wymienione czynniki w pracy z dzieckiem z FASD, istotne jest budowanie właściwej atmosfery wychowawczej w oparciu o prawidłowe relacje i więź oraz przemyślane stosowanie przedstawionych propozycji postępowania. Połączenie tych elementów jest podstawowym wyznacznikiem sukcesu w codziennej pracy z dzieckiem z FASD.

[1]M. Banach, W. Kogut, FASD–aspekty metodyczno-wychowawcze, w: Współczesne wyzwania– wokół interesariuszy pomocy społecznej, J. Matejek, E. Zdebska (red.), Wydawnictwo „scriptum”, Kraków 2016, s. 116.

[2] M. Banach, I. Kowalewski, Alkoholizm wśród młodzieży. Kompendium wiedzy la pedagogów i pracowników socjalnych, Wydawnictwo „Scriptum”, Kraków 2014, s.54.