Osłabienie funkcjonowania intelektualnego jest dobrze udokumentowanym skutkiem narażenia na alkohol w okresie prenatalnym. Dodatkowo uważa się, że FAS jest jedną z głównych, niegenetycznych przyczyn niepełnosprawności intelektualnej. Jednocześnie wiele badań wskazuje na znaczne rozbieżności w poziomie IQ wśród osób z FASD. U niektórych inteligencja ogólna może znajdować się wyraźnie poniżej normy i spełniać kryteria rozpoznania niepełnosprawności intelektualnej, ale w niektórych przypadkach może się znajdować powyżej normy. Natomiast wyniki większości badań sugerują, że wynik ogólny w testach inteligencji u osób z FASD mieści się w normie, aczkolwiek przeważnie w dolnych jej granicach. Osłabienie inteligencji jest zwykle też większe u dzieci z pełnoobjawowym FAS, w porównaniu do tych, które w okresie prenatalnym również były narażone na działanie alkoholu, ale nie mają wszystkich charakterystycznych cech dysmorficznych.

Badając dziecko z FASD testami do pomiaru inteligencji lub kompetencji poznawczych, to co zwraca uwagę, to nieharmonijność profilu. Oznacza to, że poszczególne domeny funkcjonowania poznawczego nie rozwijają się na podobnym poziomie. Dziecko może być z jednej strony bardzo spostrzegawcze i szybko dostrzegać brakujące elementy w obrazkach, ale z drugiej strony pojemność jego pamięci krótkotrwałej jest niska, przez co trudno mu podtrzymywać większą ilość informacji w danej chwili.

Pomimo podejmowanych przez badaczy prób, trudno jest przedstawić jeden, unikalny profil zaburzeń, który byłby charakterystyczny dla dzieci z FASD. Oznacza to, że u każdego dziecka z FASD trudności i dysfunkcje poznawcze mogą manifestować się w nieco inny sposób. Niektóre dzieci mogą lepiej wypadać w testach badających zdolności werbalne, a niektóre są lepsze w zadaniach niewerbalnych (wykonaniowych).

Natomiast większość badań wskazuje, że obniżonych wyników można oczekiwać zwłaszcza w testach mierzących zdolności matematyczne, funkcje uwagowe czy pamięć słuchową. Zwykle osłabione są również zdolności do tworzenia pojęć, myślenia abstrakcyjnego i rozumowania przyczynowo – skutkowego.

Badanie inteligencji przeprowadza psycholog i trwa ono około 2 godzin. W zależności od możliwości dziecka, odbywa się w trakcie jednego, dwóch, a nawet trzech spotkań. Sam test składa się z szeregu różnorodnych zadań, które mierzą sprawność poszczególnych domen poznawczych.

Po zakończeniu badania, psycholog oblicza wynik ogólny w teście (poziom ogólnego IQ), a także poziom inteligencji werbalnej (IQ w skali werbalnej) i niewerbalnej (IQ w skali wykonaniowej). Sprawdza, czy wyniki różnią się między sobą w sposób istotny. Jeśli tak, będzie to świadczyło o nieharmonijności rozwoju intelektualnego.

Wykreśla również profil, obejmujący rezultaty dziecka w poszczególnych zadaniach, dzięki czemu można zobaczyć, czy wyniki znajdują się na podobnym poziomie (są harmonijne), a także, jakie są mocniejsze i słabsze strony dziecka.

Sam wynik poziomu IQ jest niewystarczający, aby opisać funkcjonowanie dziecka. Psycholog powinien przeanalizować profil i dopiero na tej podstawie opisać jego możliwości i trudności. Otrzymując wynik badania psychologicznego (skali inteligencji) warto poprosić psychologa o dokładne jego omówienie, zwłaszcza w zakresie mocnych i słabych stron funkcjonowania poznawczego dziecka.

Literatura:

Aragón AS, Coriale G, Fiorentino D, et al. Neuropsychological characteristics of Italian children with fetal alcohol spectrum disorders. Alcoholism, Clinical And Experimental Research. 2008;32(11):1909-1919. doi:10.1111/j.1530-0277.2008.00775.x.

a

Coriale G, Fiorentino D, Di Lauro F et al. Fetal Alcohol Spectrum Disorder (FASD): neurobehavioral profile,indications for diagnosis and treatment. Riv Psichiatr 2013;48(5):359–369.c

Ferreira VK de L, Cruz MS. Intelligence and Fetal Alcohol Spectrum Disorders: A Review. Journal Of Population Therapeutics And Clinical Pharmacology = Journal De La Therapeutique Des Populations Et De La Pharamcologie Clinique. 2017;24(3):e1-e18. doi:10.22374/1710-6222.24.3.1.

Mattson SN, Crocker N, Nguyen TT. Fetal alcohol spectrum disorders: neuropsychological

and behavioral features. Neuropsychology Review. 2011;21(2):81-101. doi:10.1007/s11065-

011-9167-9.